Lương và thưởng là yếu tố then chốt để giữ chân công chức giỏi và thúc đẩy hiệu quả làm việc. Từ kinh nghiệm của nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Pháp hay Thái Lan, có thể thấy việc xây dựng chế độ đãi ngộ minh bạch, theo vị trí việc làm và hiệu suất đang là xu hướng chung. Vậy Việt Nam có thể học được gì từ những quốc gia này? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!
Chế độ lương thưởng công chức ở các quốc gia phát triển
Nhiều quốc gia đã triển khai chế độ lương thưởng công chức dựa trên nguyên tắc minh bạch, công bằng và hiệu quả. Việc áp dụng linh hoạt các khoản phụ cấp, thưởng hiệu suất và định mức theo vị trí việc làm đã giúp họ thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao trong khu vực công.
Trung Quốc – Lương đầy đủ, thưởng rõ ràng
Chế độ lương công chức ở Trung Quốc bao gồm lương cơ bản, phụ cấp chức vụ, phụ cấp khu vực khó khăn, trợ cấp nhà ở và y tế. Ngoài ra, công chức được hưởng khoản thưởng cuối năm dựa trên kết quả đánh giá công việc và tuân thủ kỷ luật. Mức thưởng này không mang tính hình thức mà phản ánh đúng năng lực, từ đó khuyến khích người làm tốt nỗ lực hơn nữa.
Nhật Bản – Lương theo vị trí, thưởng theo trách nhiệm
Hệ thống lương công chức Nhật Bản được xây dựng bởi Hội đồng Nhân sự Quốc gia với nguyên tắc “đúng việc – đúng người – đúng mức”. Lương cơ bản dựa trên chức trách công việc và được điều chỉnh định kỳ theo giá cả và thị trường lao động. Tiền thưởng được xét dựa vào trách nhiệm gánh vác và hiệu quả thực hiện, thường gồm hai đợt trong năm với tỷ lệ khác nhau tùy theo kết quả làm việc.
Thái Lan – Kết hợp giữa lương, phụ cấp và thưởng hiệu suất
Tại Thái Lan, lương công chức được cấu thành từ ba phần: lương cơ bản (salary), phụ cấp đặc biệt (allowance) và lương hưu (pension). Việc tăng lương không chỉ dựa vào thâm niên mà phụ thuộc vào năng lực, thái độ và kết quả đánh giá đạo đức nghề nghiệp. Cuối năm, công chức có thể được thưởng dựa trên đánh giá hiệu suất cá nhân và tập thể, theo hướng khuyến khích đổi mới và trách nhiệm.
Mỹ – Trả lương theo hiệu suất, khuyến khích người giỏi
Mỹ áp dụng cơ chế lương linh hoạt theo hệ thống GS (General Schedule), trong đó tiền lương được xác định theo cấp độ vị trí, địa phương và hiệu suất làm việc. Ngoài mức lương ổn định, công chức có thể nhận thưởng khi đạt thành tích nổi bật hoặc đóng góp sáng kiến được ghi nhận. Đặc biệt, các giải thưởng cao nhất như “Presidential Rank Awards” được trao hàng năm cho các lãnh đạo xuất sắc của khu vực công.
Pháp và New Zealand – Lương gắn với gia đình và kinh nghiệm
Tại Pháp, ngoài mức lương cơ bản, công chức được nhận thêm trợ cấp theo số con đang nuôi, phụ cấp sinh hoạt tại các vùng đặc biệt và khoản thưởng dịp lễ Tết. Chính sách lương hướng tới việc hỗ trợ đời sống gia đình nhằm giảm áp lực xã hội. Tại New Zealand, lương công chức dao động theo kinh nghiệm và trình độ chuyên môn, đồng thời được bổ sung các khoản chi phí đi lại, đào tạo và nhà ở cho công vụ.
Xem thêm: Đề xuất mới về nâng ngạch công chức: Từ thi cử sang xét theo năng lực
Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam từ mô hình quốc tế
Từ các mô hình lương thưởng công chức quốc tế, có thể rút ra nhiều kinh nghiệm giá trị cho Việt Nam trong quá trình cải cách tiền lương. Những bài học này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy nhà nước, mà còn tạo động lực để công chức yên tâm cống hiến lâu dài.
Trả lương theo vị trí việc làm, không theo thâm niên
Thay vì trả lương theo ngạch bậc cứng nhắc như hiện nay, Việt Nam cần chuyển dần sang hình thức trả lương theo vị trí việc làm. Mỗi vị trí cần có khung lương riêng, tương ứng với mức độ phức tạp, trách nhiệm và yêu cầu kỹ năng. Cách làm này giúp phản ánh đúng giá trị lao động và tạo sự công bằng giữa các ngành nghề trong khu vực công.
Lấy mức lương khu vực tư làm căn cứ tham chiếu
Một bài học quan trọng là cần so sánh mức lương công chức với mặt bằng thu nhập của khu vực tư nhân và thị trường lao động. Việc này giúp lương công chức mang tính cạnh tranh, tránh hiện tượng “chảy máu chất xám” sang khu vực tư. Đồng thời, còn góp phần giảm thiểu tiêu cực, tăng sự minh bạch và lòng tin vào bộ máy hành chính.
Thưởng theo hiệu suất thay vì hình thức
Nhiều nước không thưởng dàn trải hay theo phong trào mà đánh giá công chức dựa trên kết quả công việc cụ thể. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải xây dựng hệ thống đánh giá năng lực, KPI minh bạch, sát thực tế. Khi làm tốt, công chức được thưởng xứng đáng – làm chưa tốt sẽ không có thưởng – tạo sự công bằng và khích lệ thực chất.
Đa dạng hóa hình thức thưởng – từ tiền đến vinh danh
Ngoài tiền thưởng, các nước còn áp dụng hình thức như vinh danh, giấy khen, huân chương hoặc cấp thêm ngày nghỉ. Những hình thức tưởng thưởng này vừa tiết kiệm ngân sách, vừa mang giá trị tinh thần cao, nhất là với những người làm việc trong bộ máy công quyền. Việt Nam có thể áp dụng linh hoạt để tăng hiệu quả khích lệ công chức lâu dài.
Cải cách chế độ lương thưởng công chức là xu hướng tất yếu để xây dựng một nền hành chính hiệu quả, minh bạch và thu hút nhân tài. Để đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục kỳ thi công chức, đừng quên tải ngay Ứng dụng ôn thi Công chức hàng đầu Việt Nam – đã có mặt trên App IOS, App Android. Ngoài ra, nếu có thắc mắc nào, bạn vui lòng liên hệ hotline 035.7807.035 để được hỗ trợ nhanh chóng!
Xem thêm: Bộ Nội vụ: Đề xuất 5 thay đổi mới trong tuyển dụng công chức
