Nếu bạn vẫn đang loay hoay với câu hỏi “viên chức là gì?”, thì bài viết này chính là dành cho bạn! Hãy đọc bài viết này của Công chức 247 để hiểu thêm về viên chức, cùng những đặc điểm, tiêu chuẩn cần thiết cũng như những nghĩa vụ và quyền lợi của họ nhé!
Viên chức là gì?
Theo Điều 2 Luật Viên chức 2010: “Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập”.
Hiểu đơn giản viên chức là khái niệm dùng để chỉ những người làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập như: trường học, bệnh viện, trung tâm giáo dục, viện nghiên cứu, các đơn vị sự nghiệp công cộng. Viên chức được tuyển dụng và làm việc dựa trên hợp đồng lao động hoặc theo chế độ quy định đặc thù. Họ thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, phục vụ công tác công cộng, giáo dục, y tế, văn hóa theo cơ chế tổ chức, quản lý và quyền lợi khác với khu vực tư nhân.
Đặc điểm của nghề viên chức là gì?
Viên chức có một số đặc điểm nổi bật sau:
- Làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập, phục vụ mục tiêu công cộng (giáo dục, y tế, văn hóa, nghiên cứu,…), không chú trọng mục đích lợi nhuận.
- Việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức tuân theo quy định pháp luật riêng (không giống doanh nghiệp tư nhân).
- Hợp đồng làm việc hoặc chế độ làm việc, lương, bảo hiểm, phụ cấp, quyền lợi ổn định dựa trên bộ Luật Viên chức 2019.
- Công việc đòi hỏi tính chuyên môn, tinh thần phục vụ cộng đồng, trách nhiệm với xã hội, đôi khi gắn với sứ mệnh nghề nghiệp (như giáo dục, y tế chẳng hạn).
- Viên chức chịu sự giám sát, đánh giá theo tiêu chuẩn của đơn vị sự nghiệp và theo quy định của Nhà nước.
Về cơ bản, họ làm việc, công tác tại các đơn vị công lập dưới sự giám sát của Nhà nước Việt Nam, với chế độ tuyển dụng, lương, thưởng, bảo hiểm ổn định, được quy định rõ ràng trong Luật Viên chức 2019.
Viên chức là nghề gì? Các nhóm ngành nghề của viên chức hiện nay
Viên chức không phải là một nghề đơn lẻ, mà là khung pháp lý, hay chế độ lao động bao gồm rất nhiều nghề với những chuyên môn, kiến thức không giống nhau. Họ làm việc trong nhiều lĩnh vực, với một số nhóm ngành nghề phổ biến như:
| Ngành | Các nghề trong ngành |
| Giáo dục | Giáo viên, giảng viên tại các trường công lập, trung tâm giáo dục, dạy nghề. |
| Văn hóa, nghệ thuật | Cán bộ tại bảo tàng, thư viện, trung tâm văn hoá, các đơn vị quản lý nghệ thuật, biểu diễn. |
| Nghiên cứu, khoa học | Nhân viên tại viện nghiên cứu, trung tâm khoa học, các tổ chức công lập làm nghiên cứu, phát triển. |
| Dịch vụ công cộng | Đơn vị hành chính sự nghiệp, dịch vụ xã hội, quản lý hành chính, dịch vụ công, dịch vụ xã hội công lập. |
| Các ngành nghề chuyên môn khác theo nhu cầu của Nhà nước và xã hội | Công tác xã hội, thể thao, môi trường,… |
Có thể thấy, viên chức đóng vai trò to lớn trong xã hội, làm việc tại nhiều vị trí, nhiều ngành nghề, góp phần xây dựng, kiến thiết đất nước và phục vụ cuộc sống cho cộng đồng, người dân.
Tham khảo ngay một số gói trắc nghiệm luyện thi viên chức y tế đang làm mưa làm gió trong thời gian vừa qua:
Viên chức được phân loại như thế nào?
Dựa trên Nghị định số 29/2012/NĐ-CP ngày 10/5/2012, viên chức có thể phân chia thành 4 loại: Viên chức hạng 1, 2, 3 và 4.
Viên chức hạng 1
Viên chức hạng 1 là nhóm viên chức có trình độ cao nhất trong hệ thống chức danh nghề nghiệp của viên chức. Họ thường là giáo sư, giảng viên cao cấp; bác sĩ cao cấp; chuyên viên nghiên cứu cao cấp…, cũng là những người:
- Có trình độ chuyên môn đặc biệt sâu rộng.
- Tham gia những nhiệm vụ quan trọng, phức tạp, mang tính chiến lược phức tạp và có ảnh hưởng lớn trong ngành nghề của họ.
- Tham gia xây dựng chương trình đào tạo, tham gia hoạch định chính sách hoặc tư vấn chuyên môn cấp ngành hoặc cấp Nhà nước.
Viên chức hạng 2
Viên chức hạng 2 giữ chức danh nghề nghiệp chính, làm các nhiệm vụ chuyên môn có độ phức tạp cao nhưng không ở mức cao cấp như hạng 1. Một viên chức hạng 2 có thể là giảng viên chính, bác sĩ chính, kỹ sư chính, chuyên viên chính hoặc các chức danh tương đương. Họ có khả năng:
- Thực hiện những công việc đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, đồng thời có vai trò hướng dẫn, hỗ trợ viên chức hạng thấp hơn.
- Tham gia vào các nhiệm vụ như giảng dạy nâng cao, nghiên cứu ứng dụng, tư vấn chuyên môn, tham mưu cho lãnh đạo về các giải pháp kỹ thuật, chuyên ngành.
Viên chức hạng 3
Đây là nhóm những người giữ chức danh nghề nghiệp trình độ tiêu chuẩn, phổ biến nhất hiện nay trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Họ thường đảm nhận các công việc chuyên môn chính tại đơn vị như giáo viên phổ thông, điều dưỡng, kỹ sư, chuyên viên, kỹ thuật viên… Họ chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn theo vị trí việc làm, tham gia vào quá trình vận hành thường xuyên của đơn vị và có khả năng độc lập giải quyết công việc.
Viên chức hạng 4
Viên chức hạng 4 là nhóm viên chức có yêu cầu trình độ ở mức trung cấp hoặc cao đẳng, chủ yếu đảm nhiệm các công việc yêu cầu nghiệp vụ cơ bản trong đơn vị công lập. Các vị trí hạng 4 thường là giáo viên mầm non, kỹ thuật viên trung cấp, nhân viên y tế, nhân viên thư viện – thiết bị, kế toán viên trung cấp… Công việc của viên chức hạng 4 thường liên quan đến các hoạt động thiết yếu, đóng vai trò hỗ trợ để bảo đảm cho bộ máy đơn vị vận hành hiệu quả.
Tiêu chuẩn cần thiết để trở thành viên chức là gì?
Để trở thành viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập, ứng viên cần đáp ứng những tiêu chuẩn cơ bản sau:
- Trình độ chuyên môn: Có bằng cấp phù hợp với vị trí tuyển dụng (ví dụ: giáo viên cần bằng sư phạm, bác sĩ cần bằng y khoa, kỹ thuật viên cần bằng chuyên ngành…).
- Phẩm chất đạo đức: Có đạo đức nghề nghiệp, lý lịch rõ ràng, không vi phạm pháp luật, có tinh thần trách nhiệm và ý thức phục vụ nhân dân.
- Sức khỏe: Đáp ứng tiêu chuẩn sức khỏe theo quy định của đơn vị sử dụng và theo lĩnh vực chuyên môn.
- Chứng chỉ và nghiệp vụ: Một số vị trí yêu cầu chứng chỉ bồi dưỡng chức danh, chứng chỉ nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học hoặc chứng nhận đào tạo chuyên ngành tùy theo từng lĩnh vực.
- Năng lực làm việc: Có khả năng thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, phối hợp trong tổ chức, sử dụng công nghệ thông tin và thực hiện quy trình công việc trong cơ quan công lập.
- Điều kiện khác: Tuân thủ các yêu cầu riêng của từng đơn vị như độ tuổi, hộ khẩu, kinh nghiệm, kỹ năng mềm hoặc tiêu chuẩn riêng theo vị trí việc làm.
Quy trình tuyển dụng viên chức
Quy trình tuyển dụng viên chức được thực hiện theo nguyên tắc công khai, minh bạch, cạnh tranh và đúng quy định pháp luật. Trước hết, đơn vị sự nghiệp công lập phải xây dựng kế hoạch tuyển dụng và được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Lúc này, thông báo tuyển dụng sẽ được đăng tải công khai trên trang thông tin điện tử của đơn vị và các phương tiện truyền thông, nêu rõ số lượng cần tuyển, yêu cầu về trình độ, tiêu chuẩn vị trí việc làm, hình thức tuyển dụng (thi tuyển hoặc xét tuyển), thành phần hồ sơ và thời hạn nộp.
Chuẩn bị hồ sơ
Ứng viên có nhu cầu tham gia tuyển dụng sẽ chuẩn bị và nộp hồ sơ theo hướng dẫn. Hồ sơ thường bao gồm:
- Đơn đăng ký dự tuyển.
- Bản sao văn bằng – chứng chỉ theo yêu cầu vị trí.
- Phiếu lý lịch tư pháp hoặc bản cam kết về tình trạng pháp lý.
- Giấy chứng nhận sức khỏe.
- Minh chứng về kinh nghiệm công tác (nếu yêu cầu).
- Các giấy tờ khác theo thông báo cụ thể.
Sau khi hết hạn nhận hồ sơ, đơn vị tổ chức sơ tuyển để kiểm tra điều kiện và tiêu chuẩn của ứng viên. Những hồ sơ không đáp ứng yêu cầu sẽ bị loại và được thông báo công khai.
Vào vòng thi tuyển/xét tuyển
Các ứng viên đủ điều kiện hồ sơ sẽ bước vào vòng thi tuyển hoặc xét tuyển.
- Thi tuyển: quy trình thường gồm hai vòng là kiểm tra kiến thức chung (qua trắc nghiệm hoặc hình thức khác), và thi kiến thức chuyên ngành/phỏng vấn đánh giá năng lực.
- Xét tuyển: Ứng viên phải trải qua đánh giá hồ sơ, kết quả học tập, quá trình công tác và phỏng vấn chuyên môn. Một số trường hợp đặc biệt như tuyển dụng nhân tài hoặc vị trí đặc thù có thể được áp dụng cơ chế xét tuyển riêng theo quy định.
Sau khi hoàn thành thi hoặc xét tuyển, hội đồng tuyển dụng sẽ chấm điểm, công khai kết quả và xác định người trúng tuyển theo nguyên tắc: người đạt điểm cao nhất trong chỉ tiêu vị trí được xét trúng tuyển, đồng thời không vi phạm quy định về gian lận hoặc tiêu cực. Người trúng tuyển tiếp tục hoàn thiện hồ sơ, nộp bản gốc để đối chiếu, và ký hợp đồng làm việc với đơn vị sự nghiệp công lập.
Sau khi đỗ thi tuyển/xét tuyển, ứng viên cần hoàn thiện hồ sơ
Thông thường, viên chức mới được tuyển dụng phải trải qua thời gian tập sự để được đánh giá năng lực thực tế trước khi được bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp tương ứng. Khi hoàn tất thời gian tập sự và được đánh giá đạt yêu cầu, ứng viên sẽ chính thức trở thành viên chức của đơn vị. Quy trình này nhằm bảo đảm người được tuyển dụng không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn hồ sơ mà còn có năng lực thực tế, phẩm chất đạo đức và khả năng thích ứng với môi trường công lập.
Nếu bạn có dự định thi viên chức giáo dục, có thể tham khảo Bộ đề thi trắc nghiệm viên chức giáo dục dưới đây:
Quyền lợi của người làm viên chức
Quyền của viên chức được quy định rõ ràng tại Mục 1, Chương II của bộ Luật Viên chức 2019 về hoạt động nghề nghiệp, tiền lương và các chế độ liên quan đến tiền lương, nghỉ ngơi, kinh doanh và làm việc ngoài giờ quy định, cùng các quyền khác. Về cơ bản thì khi trở thành viên chức, người lao động sẽ được hưởng:
- Quyền được pháp luật bảo vệ, được đào tạo, được bảo đảm trang thiết bị, được cung cấp thông tin về công việc và các quyền khác về hoạt động nghề nghiệp theo quy định của Pháp luật.
- Quyền được hưởng lương và phụ cấp theo bảng lương của Nhà nước/đơn vị công tác.
- Chế độ bảo hiểm xã hội, y tế, bảo hiểm,… theo quy định.
- Các phúc lợi theo đơn vị: nghỉ lễ, phép, nghỉ ốm, nghỉ thai sản, nghỉ hưu…
So với các công việc tư nhân, viên chức là công việc mang tính ổn định hơn, có sự bảo đảm về môi trường, chế độ thăng tiến và lương thưởng rõ ràng. Chính vì những lý do này, rất nhiều người quyết định trở thành viên chức: vừa vì tính ổn định, vừa là để cống hiến cho xã hội và cộng đồng.
Nghĩa vụ của viên chức
Song hành với quyền lợi, viên chức cũng có nghĩa vụ cần phải thực hành, cũng được quy định trong Luật viên chức 2019 và Luật viên chức 2025. Nghĩa vụ chung của viên chức là chấp hành chủ trương, chính sách của Nhà nước, tuân thủ đạo đức nghề nghiệp, bảo vệ bí mật Nhà nước và giữ gìn, bảo vệ tài sản công. Trong hoạt động nghề nghiệp, công chức được yêu cầu phải:
- Bảo đảm yêu cầu về thời gian và chất lượng công việc.
- Phối hợp với đồng nghiệp.
- Chấp hành đối với sự phân công công tác của người có thẩm quyền.
- Liên tục trau dồi, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.
- Có thái độ lịch sự, tôn trọng, khiêm tốn đối với Nhân dân.
- Chịu trách nhiệm đối với công việc.
- Thực hiện các nghĩa vụ khác mà Pháp luật quy định.
Nhìn chung, các nghĩa vụ đặt ra cho viên chức giúp đảm bảo tính chuyên môn hóa, đề cao trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp. Đây là những điều bắt buộc phải tuân thủ với tư cách là một công dân Việt Nam và là một người hoạt động vì nhân dân và cộng đồng.
Giải đáp một số thắc mắc phổ biến
Trong quá trình hỗ trợ luyện thi cho học viên, Công chức 247 nhận thấy có một số thắc mắc chung mà mọi người thường hay hỏi. Bạn có thể tham khảo một số câu trả lời dưới đây để hiểu thêm về viên chức nha!
Viên chức có giống công chức không?
Viên chức không phải là công chức. Đây là hai nhóm đối tượng khác nhau trong khu vực công:
- Công chức làm việc trong cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội; hưởng lương từ ngân sách nhà nước; giữ chức vụ, chức danh trong bộ máy quản lý nhà nước.
- Viên chức làm việc trong đơn vị sự nghiệp công lập (trường học, bệnh viện, viện nghiên cứu…); hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp theo cơ chế tự chủ.
Nói một cách đơn giản, thì công chức thực thi quyền lực nhà nước, còn viên chức cung cấp dịch vụ công.
Xem thêm: Công chức là gì? Phân biệt công chức với cán bộ và viên chức
Viên chức có bị sa thải, chấm dứt hợp đồng không?
Câu trả lời là có. Do viên chức làm việc theo hợp đồng nên có thể bị chấm dứt hợp đồng hoặc sa thải trong các trường hợp theo luật định, ví dụ:
- Không hoàn thành nhiệm vụ theo quy định.
- Vi phạm kỷ luật ở mức độ phải chấm dứt hợp đồng.
- Đơn vị sự nghiệp giải thể hoặc thu hẹp nhu cầu việc làm.
- Hai bên thỏa thuận chấm dứt hợp đồng.
Viên chức vẫn được bảo đảm quyền lợi theo quy trình, thủ tục pháp lý khi bị chấm dứt hợp đồng.
Khi nào viên chức chuyển sang công chức?
Viên chức chỉ được chuyển sang công chức khi đáp ứng đủ điều kiện và được tuyển dụng hoặc xét tuyển vào vị trí công chức. Một số trường hợp phổ biến:
- Được tiếp nhận vào cơ quan nhà nước khi đáp ứng tiêu chuẩn công chức.
- Trúng tuyển kỳ thi tuyển hoặc xét tuyển công chức.
- Được điều động sang cơ quan hành chính trong các trường hợp đặc biệt theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
- Không có cơ chế “tự động” chuyển viên chức thành công chức.
Công chức có được xét chuyển sang viên chức không?
Công chức có thể được chuyển sang viên chức nếu:
- Có nhu cầu chuyển sang làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập.
- Đơn vị sự nghiệp có vị trí việc làm phù hợp và đồng ý tiếp nhận.
- Đáp ứng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức và thực hiện đầy đủ quy trình tiếp nhận.
Sau khi chuyển, người đó không còn là công chức, mà trở thành viên chức làm việc theo hợp đồng.
Trên đây là những thông tin giải đáp về khái niệm “Viên chức là gì” cùng những quyền lợi, nghĩa vụ mà viên chức phải thực hiện. Hy vọng những thông tin đã giúp bạn hiểu hơn về viên chức và có những định hướng nghề nghiệp phù hợp. Đừng quên truy cập Tin tuyển dụng để không bỏ lỡ cơ hội việc làm lý tưởng nhé. Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn về các gói trắc nghiệm luyện thi viên chức vui lòng liên hệ hotline 035.7807.035.
